6 نشانه اعتیاد به تلویزیون و روش هایی برای درمان آن - تیم علمی

یکی از دلایل محبوبیت بالای تلویزیون در چند سال گذشته، پیشرفت فناوری و بعلاوه بهتر و گیراتر شدن برنامه ها است. در دنیا امروزی کمتر کسی پیدا می گردد که به تلویزیون دسترسی نداشته باشد؛ با توجه به اینکه می توان با استفاده از گوشی و لپ تاپ هم به این برنامه ها دسترسی داشت، کم وبیش همه انسان ها بخشی از اوقات فراغتشان را به تماشا تلویزیون اختصاص می دهند.

جدا از گیرایی تلویزیون، برنامه های ورزشی و فیلم و سریال های گوناگون، پیشرفت این دستگاه و برنامه های آن سختی هایی هم برای مردم در پی داشته است. یکی از این سختی ها و مسائل، اعتیاد به تلویزیون و تماشا بیش از مقدار آن است. اگرچه این اعتیاد به طور رسمی به دست انجمن روان پزشکی آمریکا و راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی ثبت نشده و نمی توان آن را یک اعتیاد شناخته شده در نظر گرفت، ولی با توجه به پژوهش هایی در سال 2013، اعتیاد به تلویزیون دارای همسانی فراوانی با اختلال سوءمصرف مواد است.

در نوشته امروز می خواهیم نگاهی به نشانه های این اعتیاد بیندازیم و بعلاوه ببینیم هنگام روبرو شدن با این نشانه ها چگونه می توان جلوی آن را گرفت و بیش از این غرق در دنیا ژرف و فریبنده تلویزیون نشد! پس در ادامه با خبرنگاران مگ همراه باشید.

نشانه های اعتیاد به تلویزیون چیست؟

همان گونه که گفتیم، اعتیاد به تلویزیون یک اعتیاد شناخته شده نیست و به همین سبب نمی توان نشانه های ویژه و معینی را برای آن نام برد. با وجود این، بعضی پژوهشگران با به کارگیری پرسش نامه هایی توانسته اند وابستگی به تلویزیون را شناسایی نمایند. یکی از این پرسش نامه ها که در سال 2004 چاپ شد، از معیارهای اعتیاد به مواد مخدر یاری گرفت تا وابستگی به تلویزیون و اعتیاد به آن را با گزاره هایی مانند زیر مقدار گیری کند؛

• از اینکه این همه تلویزیون می بینم شرمسار ام.
• با اینکه مثل قبل تلویزیون می بینم، ولی برایم کافی نیست.
• اصلا نمی تونم زندگی بدون تلویزیون رو تصور کنم.

ملیسا استرینگر (Melissa Stringer)، روان درمانگر آمریکایی، می گوید اگرچه نشانه های رفتارهای زیان آور گوناگون است، ولی به طور معمول می تواند به کارنمودهای زندگی روزمره آسیب بزند. بنابراین، برای انواع اعتیادها می توان در پی آسیب هایی گشت که به زندگی روزمره وارد می گردد. برای نمونه، زمانی که برای تلویزیون تماشا در نظر می گیرید می تواند روی کار و تحصیلتان تأثیر بگذارد و شما را با زمان کمتری برای خانواده و دوستانتان روبرو کند.

درست مانند سایر گونه های اعتیاد، تماشا تلویزیون هم می تواند فراوری دوپامین را در مغز افزایش دهد. احساس لذت و سرخوشی که نتیجه ترشح دوپامین است، منجر می گردد شما همچنان به تماشا تلویزیون ادامه دهید و چشم به راه پاداش خود، یعنی دوپامین بیشتر باشید.

پژوهش ها ادعا دارند شیوه فعالیت مغز هنگام تلویزیون تماشا و وابستگی به آن، کاملا همسان با مغز کسانی است که به مواد مخدر اعتیاد دارند. اگرچه، برای نتیجه گیری و رسیدن به یک ارتباط مستقیم بین اعتیاد به تلویزیون و مواد مخدر، به پژوهش ها و مدارک بیشتری احتیاج است.

با وجود همه این ها، اکنون بعضی نشانه ها را آنالیز می کنیم تا دید بهتری به اعتیاد به تلویزیون داشته باشیم.

1. همواره بیش از آنچه بخواهید تلویزیون می بینید

شب و روز می گذرد و هر بار می گویید فقط یه ذره دیگه می بینم، ولی در خاتمه خودتان می مانید و یک کنترل که به تندی در حال عوض کردن شبکه ها و تماشا برنامه های گوناگون است. یا شاید پیش از انجام کاری با خودتان می گویید کمی تلویزیون ببینید و سپس کارتان را انجام دهید. ولی سپس به مقدار ای حواستان پرت می گردد که دیگر وقت و حوصله ای برای انجام کارهایتان باقی نمی ماند. این مشکل همواره در حال رخ دادن است و هیچ اهمیتی برای برنامه ریزی های شما قائل نمی گردد.

یکی دیگر از مسائل تلویزیون، تماشا سریال ها است. بدون شک سریال تماشا با دستگاه تلویزیون بسیار مجذوب کننده است و بسیاری از مردم چندین قسمت یا فصل از یک سریال را پشت سر هم در تلویزیونشان می بینند. این موضوع اگر گاه به گاه رخ دهد، آن قدرها هم بد نیست. در هر حال، هر کسی می خواهد یک روز در ماه یا هفته را به فیلم و سریال تماشا اختصاص دهد. ولی اگر این کار به زندگی ا تان آسیب بزند و نگذارد به کارهایتان برسید، باید نگران اعتیاد به تلویزیون و دردسرهای آن شوید.

2. هنگامی که نمی توانید تلویزیون ببینید، ناراحت می شوید

اگر یکی دو روز هرگز سمت تلویزیون نروید و چشمتان را به آن ندوزید، ممکن است دچار احساسات منفی یا استرس مانند زودرنجی یا کج خلقی، بی قراری، اضطراب و تمایل شدید به تماشا تلویزیون شوید.

این احساسات احتمالا با تماشا دوباره تلویزیون برطرف خواهند شد.

3. تلویزیون می بینید تا حس بهتری داشته باشید

تلویزیون یک حواس پرتی و راه فرار در اختیارتان قرار می دهد. برای نمونه، اگر روز سخت و پراسترسی را سپری نموده باشید، ممکن است به سراغ تلویزیون رفته و برنامه ای خنده دار نگاه کنید تا حال و هوایتان دگرگون گردد.

اگر هر از گاهی برای برطرف استرس و ناراحتی تلویزیون ببینید، هیچ ایرادی ندارد. ولی مشکل هنگامی شروع می گردد که تلویزیون تنها راه فرار و اولویت همیشگی اتان می گردد و نمی گذارد راه کارهای بهتر و تأثیرگذار برای رویارویی با استرس به ذهنتان برسد.

تلویزیون نمی تواند مسائل شما را حل نماید. تنها کاری که انجام می دهد این است که یک راه فرار پیش رویتان بگذارد تا برای مدتی کوتاه احساس خوبی داشته باشید. این حس خوب به تندی از میان می رود و شما می مانید و اعتیاد به تلویزیون و تماشای بیش از پیشِ آن!

4. سلامتی ا تان به خطر افتاده است

اگر بیش از مقدار تلویزیون ببینید، احتمالا بیشتر اوقات نشسته اید و تحرک بسیار کمی هم دارید.

به پیشنهاد پزشکان، انسان های بالغ باید در هفته دست کم 2.5 ساعت ورزش معمول با شدت میانه داشته باشند. بنابراین، اگر اعتیاد به تلویزیون شما جدی گردد، احتمالا دیگر وقت کافی برای ورزش و فعالیت نخواهید داشت. اگر نتوانید 2.5 ساعت ورزش را در هفته خود جا دهید، سلامتی اتان به خطر خواهد افتاد.

پژوهش هایی در سال 2018، اعتیاد به تلویزیون را بعلاوه به سختی های خواب و بی خوابی پیوند داده است. پس با تماشا تلویزیون زیاد می توانید خوابتان را خراب کنید و کم و بیش همه می دانند خواب نامناسب هم منجر به دردسرهای بسیاری برای سلامتی جسمی و روحی می گردد.

5. رابطه تان با دیگران مانند گذشته نیست

اعتیاد به تلویزیون می تواند به دو گونه روی رابطه هایتان تأثیر منفی بگذارد.

اگر وقت خالی خود را برای تلویزیون تماشا سپری کنید، احتمالا دیگر زمانی برای همسر، خانواده یا دوستانتان نخواهید داشت. دیگر خبری از گپ زدن ها و دورهمی ها نخواهد بود. حتا اگر هم با آن ها وقت بگذرانید، جای خالی تلویزیون را حس خواهید کرد، زودرنج یا بی قرار خواهید شد و دیگر از بودن در جمع لذت نخواهید برد.

این اعتیاد به تلویزیون بعلاوه منجر می گردد کارهایی را که روابط تان را پایدار می نماید، انجام ندهید. برای نمونه، جلوی شما را می گیرد تا به سخنان خانواده، همسر یا فرزندانتان گوش نکنید و نتوانید توجه کافی به آن ها داشته باشید. بنابراین، ممکن است ببینید همواره درباره تلویزیون تماشا شما سخن می گویند یا هر بار که جلوی تلویزیون می نشینید ناراحت یا خشمگین شوند.

6. دیگر نمی توانید از تلویزیون دست بکشید

در خاتمه، شاید پایان با تماشا تلویزیون حس بدی به شما دست دهد و شرمسار شوید، چون همواره شما را از انجام دادن کارهای خانه، رسیدن به خانواده و علایق خودتان و دیگر کارها بازمی دارد.

ولی مسئله ای که سر راهتان قرار گرفته این است که نمی توانید بیخیال آن شوید، و همچنان تنها کاری که پس از رسیدن به خانه انجام می دهید تلویزیون تماشا است. شما با اینکه وقت کمتری برای خانواده و خودتان می گذارید، ولی دست از تلویزیون تماشا نمی کشید و حتی سر کارتان هم کوشش می کنید وقتی برای آن در نظر بگیرید.

اگر با وجود همه استرس و کوشش شکست خورده برای رهایی از اعتیاد به تلویزیون، همچنان پای تماشای آن می نشینید، باید بگوییم بدون شک به این دستگاه جادویی وابسته و معتاد آن شده اید!

چرا نمی توان از تلویزیون دست کشید؟

برای اعتیاد به تلویزیون نمی توان یک دلیل معین و شناخته شده در نظر گرفت. پیش از هر چیز، باید بدانید تلویزیون یک دستگاه بسیار خوب و سودمند است. بسیاری از مردم سوی این دستگاه عجیب و غریب کشیده شده و به دلایل گوناگونی جذب آن می شوند. برای بعضی، این دلایل و مجذوب کنندهیت ها می تواند بیش تر و قوی تر باشد.

برای آنالیز خوبی های تلویزیون و انگیزه تماشا آن می توانیم به نکات زیر اشاره کنیم؛

• می تواند درباره موضوعات ویژه ای به شما آموزش دهد.
• شما را سرگرم می نماید.
• شما را درباره رویدادهای سراسر دنیا مطلع می سازد.
• از اندیشه های ناخوشایند و ناراحت نماینده دورتان می نماید.
• منجر می گردد با کسانی که تلویزیون می بینند وجه اشتراک بیش تری داشته باشید.

جدا از این ها، تلویزیون بعلاوه می تواند شما را از تنهایی درآورد. اگر زمان بسیاری را تنها سپری کنید، شاید تلویزیون را روشن کنید تا با شکستن سکوت بتوانید آسان تر با تنهایی، پریشانی و حوصله سررفته تان کنار بیایید.

استرینگر در ادامه سخنانش می گوید بی گمان هر کسی که تلویزیون می بیند به آن وابسته نمی گردد. ولی استفاده بیش از مقدار و زیان آور، چه از تلویزیون چه هر وسیله، مواد یا عادات دیگری، می تواند وابستگی آسیب زننده ای را به وجود آورد که مردم از آن برای فرار از استرس و پریشانی یاری می گیرند.

از دیگر دلایل وابستگی به تلویزیون می توان این را نام برد که بعضی از مزایای تلویزیون می تواند میل شما به تماشای آن را افزایش دهد و این اعتیاد را تقویت کند. بعلاوه اگر مردم پیرامون شما برای فرار از استرس و سراسیمگی به سراغ تلویزیون یا رسانه های دیگر بروند، احتمال این که شما هم قاطی این ماجرا شوید بسیار زیاد است.

چگونه اعتیاد به تلویزیون را مهار کنید؟

اکنون که نشانه های اعتیاد به تلویزیون را نام بردیم، احتمالا شناخت بیشتری از این مشکل پیدا نموده اید. اگر احساس می کنید شما هم بیش ازمقدار تلویزیون می بینید، راه حلهایی را که در ادامه آورده ایم نگاه کنید و از آن ها یاری بگیرید.

یادتان باشد این راه حلها یک شبه جوابگو نیستند و شما برای تغییر عادت ها و رفتارهای آسیب زننده باید زمان بسیاری را سپری کنید. پس زیاد به خودتان فشار نیاورید و اگر در میانه راه دچار مشکل شدید و احساس ناتوانی کردید، هرگز جا نزنید و همچنان به راهتان ادامه دهید و این پنج راه حل را به یاد بسپارید.

1. زمانی را که برای تلویزیون تماشا سپری می کنید، یادداشت کنید

برای اینکه دید بهتری به مقدار زمانی داشته باشید که به طور معمول به تلویزیون تماشا اختصاص می دهید، می توانید تعداد ساعت های هر روز را ثبت کنید. بعلاوه خوب است اگر حواستان باشد چه وقتی در روز تلویزیون می بینید و با این کار حال وهوایتان چگونه دگرگون می گردد.

پیدا کردن الگوی بنیادین تلویزیون تماشا می تواند به شما یاری کند تا درک بهتری از تأثیر آن روی زندگی روزمره تان داشته باشید. شما از این الگو می توانید برای محدود کردن تلویزیون هم یاری بگیرید.

برای نمونه، اگر دیدید همواره پس از شام به تماشای تلویزیون می نشینید، می توانید برنامه ریزی تازه ای داشته باشید و زمان پس از شام را برای یک پیاده روی سبک در نظر بگیرید.

2. بنشینید و درباره انگیزه تلویزیون تماشا تان بیاندیشید

شاید دلیل بنیادین تلویزیون تماشا شما سر رفتن حوصله اتان باشد. یا شاید یک شب جلوی تلویزیون خوابتان برد و اکنون عادت نموده اید هر شب با تماشا آن به خواب بروید.

به پیشنهاد استرینگر، باید درباره انگیزه تلویزیون تماشا بیاندیشید و از خودتان بپرسید آیا این به مقدار کارهایی که واقعا می خواهید و باید انجام دهید اهمیت دارد یا خیر. به راستی آیا تلویزیون تماشا تنها چیزی است که با آن می خواهید وقتتان را سپری کنید؟

مطلعی درباره دلیل وابسته شدن و اعتیاد به تلویزیون به شما یاری می نماید چالش ها و سختی هایی را که تأثیر منفی روی شما می گذارند؛ از جمله بی خوابی های همیشگی، عادت هایی که لذت بخش نیستند و رابطه های ناسالم یا بی فایده، بشناسید و برای برطرف آن ها کوشش کنید.

3. چارچوب معینی برای تلویزیون تماشا در نظر بگیرید

اگر به طور کلی زمان زیادی برای تلویزیون تماشا می گذارید، کنار گذاشتن آن برای همواره بسیار سخت خواهد بود. با توجه به سخنان استرینگر، اگر می خواهید نتیجه بهتری داشته باشید، نباید ناگهانی عادت منفی خود را کاملا کنار بگذارید. در بیشتر مواقع بهتر است به سراغ هدف های آسان تر و تغییرات کوچک تر بروید.

برای نمونه، بهتر است کوشش کنید از بین شبکه های موجود تنها یکی را برای تماشا برگزینید و باقی را کنار بگذارید. بعلاوه می توانید تنها آخر هفته ها یا زمانی که کار دیگری، مانند ورزش کردن، را انجام می دهید، تلویزیون ببینید.

4. بد نیست گاهی سرگرم چیزهای دیگر شوید

پیدا کردن تفریح های تازه می تواند به دست کشیدن از تلویزیون یاری فراوانی کند. اگر کار یا تفریح دیگری داشته باشید، به آسانی می توانید الگو و برنامه تلویزیون تماشا تان را دگرگون کنید.

بنابراین، بهتر است گاهی کنترل تلویزیون را زمین بگذارید (یا آن را پنهان کنید) و کارهای زیر را انجام دهید؛

• کتاب بخوانید.
• با رفتن به پارک و باغچه خودتان از طبیعت سرسبز لذت ببرید.
• با به کارگیری نرم افزارهایی مانند دولینگو یک زبان تازه یاد بگیرید.
• بنویسید یا نقاشی کنید.

5. دوستان و آشنایان را از قلم نیاندازید

یاری گرفتن از تلویزیون هنگام تنهایی می تواند مانعی برای پیدا کردن راه حلهای همیشگی و بهتری مانند پیدا کردن دوستان تازه باشد. اگر ارتباط برقرار کردن با دیگران برایتان سخت است، در میان گذاشتن این موضوع با یک روان درمانگر هم می تواند کارآمد باشد.

برای رهایی از اعتیاد به تلویزیون کوشش کنید یک ساعت را از زمان تلویزیون تماشا در روز به کارهایی مانند موارد زیر اختصاص دهید؛

• وقت گذراندن با خانواده و نزدیکان تان
• رفتن به مکان های عمومی
• شرکت کردن در فعالیت های گروهی یا مردمی
• انجام کارهای خیریه داوطلبانه

هنگامی که احساس بهتری در کنار مردم داشتید، کوشش کنید این زمان را بیشتر کنید و کمتر پای تلویزیون بنشینید.

افزون بر این ها، بسیاری از مردم ترجیح می دهند برای کنار آمدن با استرس های وابسته به رابطه های گوناگون، به سراغ تلویزیون بروند. برترین راه حل برای این مشکل این است که با دیگران سخن بگویید و مسائلتان را با همین سخن گفتن ها برطرف کنید.

چه زمانی باید به سراغ یک پزشک بروید؟

اگر احساس می کنید بعضی نشانه های اعتیاد به تلویزیون مانند بی خوابی یا کم خوابی را دارید، یاری گرفتن از یک پزشک متخصص می تواند راه حل بسیار خوبی باشد.

اگرچه می توانید نکات گوناگونی را در اینترنت پیدا کنید و خودتان به تنهایی با این مشکل روبه رو شوید، ولی ترک یا کم کردن تلویزیون همواره هم کار آسانی نیست. اگر دیدید راه حلهای پیشنهادی ما جوابگو نیست یا انجام دادنش سخت است، در میان گذاشتن این مشکل با یک روان درمانگر کارآمد خواهد بود.

درمانگرها و روان پزشکان همواره بدون هیچ پیش داوری از بیماران خود حمایت می نمایند و راه را به آن ها نشان می دهند. آن ها می توانند راه حلهایی برای محدود کردن تلویزیون تماشا و کنار آمدن با احساسات منفی اعتیاد به تلویزیون به شما پیشنهاد نمایند تا بتوانید بهتر و مؤثرتر به آنالیز مسائل و استرس هایتان بپردازید.

اگر دیدید دست کشیدن از تلویزیون برایتان سخت است، فکر به حذف یا کم کردن تلویزیون پریشانتان می نماید، به تازگی زودرنج، کج خلق یا افسرده شده اید، و تلویزیون تأثیر بدی روی رابطه هایتان گذاشته، حتما تماشا یک متخصص را در نظر بگیرید.

سخن خاتمهی

نشستن روی مبل، تماشا تلویزیون و دنبال کردن سریال محبوبتان هیچ ایرادی ندارد. تا زمانی که بتوانید برای خانواده، دوستان و به ویژه خودتان وقت بگذارید، بتوانید کارهایتان را انجام دهید، و سلامتی اتان به خطر نیفتد، تلویزیون تماشا نمی تواند خطرناک باشد و به یک اعتیاد دگرگون گردد.

اگر تلویزیون تماشا تأثیر منفی روی سلامت شما، رابطه اتان با دیگران، یا کارهایی که به طور معمول انجام می دهید گذاشت، زمان آن رسیده تا از راه حلیی که نام بردیم یاری بگیرید. اگر هم دیدید نمی توانید با یاری این راه حلها مشکلتان را حل کنید، بهتر است به سراغ یک پزشک رفته تا هر چه سریع تر از این دردسر رها شوید. پس یادتان باشد این مشکل کاملا حل شدنی است و هیچ جایی برای نگرانی وجود ندارد.

این مطلب فقط جنبه آموزش و اطلاع رسانی دارد. پیش از استفاده از توصیه های این مطلب حتما با پزشک متخصص مشورت کنید. برای اطلاعات بیشتر بیانیه برطرف مسؤولیت خبرنگاران مگ را بخوانید.

منبع: Healthline