آیا یاور همان حشمت است؟ - تیم علمی

پشت دوربین یاور و ستایش، سعید سلطانی به عنوان کارگردان قرار گرفته است. البته این بار نام اصغر نعیمی هم کنار او به عنوان کارگردان دیده می شود.

آرمان زرین کوب هم که مدتی است با سلطانی همکاری دارد، تهیه نماینده هر دو سریال است و فیلمنامه های یاور و ستایش را هم سعید مطلبی نوشته است.

داریوش ارجمند هم که با تکیه کلام هایش به ستاره سریال ستایش بدل شده بود، در اینجا نقش اول مرد را بر عهده دارد. یاور، پدرعظیمی سنتی است که همه خانواده زیر چتر حمایتی او هستند؛ خصلتی که از شخصیت حشمت فردوس هم سراغ داشتیم.

به این ترتیب حضور عوامل مشابه سریال و نزدیکی حال وهوا و شخصیت پردازی ها باعث شده یاور با وجود قصه ای متفاوت برای بسیاری یادآور ستایش باشد.

در اینجا نگاهی به این شباهت ها و تفاوت ها که این روزها زیاد درباره اش صحبت می شود انداخته ایم، واکنش تهیه نماینده و بازیگر سریال در این مورد را نقل کردیم، از تجربه اسپین آف سازی گفتیم و با یک منتقد گفت وگو داشتیم.

نسبتا آشنا

قطعا شما هم با دیدن یاور بخش هایی از شخصیت فردوس برایتان زنده شده است. بخش های مشابهی که علاوه بر شخصیت ها در قصه هم به چشم می خورد. این موارد حتی در نوع تعاملات افراد مختلف داستان هم به چشم می خورد. موضوعاتی مثل رفاقت، اعمال قدرت و ... که در این بخش مفصل از بعضی از آنها گفته ایم.

رابطه مراد و مریدی

علاقه پدرعظیم به نوه در سریال ستایش از همان میانه های قصه باعث شکل گیری ماجراها می شود و در ادامه هم به دلیل علاقه ای که حشمت فردوس به نوه هایش، به ویژه پسر طاهر داشت، قصه جلو می رود.

این علاقه را در فصل دوم به صورت عینی با آشنایی پدرعظیم و نوه پس از سال ها شاهد بودیم و در فصل سوم هم همچون مراد و مرید این دو کنار همدیگر بودند.

سریال یاور هم رابطه عمیق میان پدرعظیم و نوه را نشان می دهد که حتی گاه از علاقه ای که میان پدر و پسر وجود دارد هم فراتر می رود.

در این سریال هم نوه احترام زیادی برای پدرعظیم قائل است، همراهی اش می نماید و در همه امور به نظر او توجه دارد. پدرعظیم هم نوه را افتخار خود می داند و برای سرنوشتش اهمیت زیادی قائل است. این رابطه حسنه در هر دو سریال نقطه مهمی از شخصیت پردازی این کاراکترها است و قصه براساس آن پیش می رود.

پسردوستی

یاور چلویی و حشمت فردوس، هر دو از آن پسردوست های سنتی هستند که به نوه های پسری خود اهمیت بیشتری می دهند. رفتاری که امروزه هم رو به کاهش است و هم نکوهش می شود.

آنچنان که از سریال ستایش به خاطر داریم، حشمت وقتی فرزند دوم پسر به جهان آمد و شنید پسردار شده است، سعی داشت کینه ها را کنار بگذارد و بار دیگر راه آشتی پیش بگیرد.

او به دنبال مردی بود که میراثش را برای او بگذارد و به همین خاطر اهمیتی به دختران خانواده نمی داد. این روحیه او تا فصل سوم هم ادامه داشت، هرچند اندکی کمرنگ تر شده بود. یاور هم در این سریال، به پسر خانواده یعنی محسن اهمیت بیشتری می دهد و نگرانی های او برای ادامه تحصیل و آینده این نوه نمود بیشتری دارد.

خاکی که طلا شده

یاور چلویی، صاحب یک رستوران و ثروتمند است. حشمت فردوس هم در بازار میوه و تره بار بود و حسابی و بیش از انتظار، مال و اموال داشت. این دو شخصیت هم از حیث بازاری بودن و هم از این جهت که هر دو از هیچ به ثروت رسیدند به هم شباهت داشتند.

در هر دو قصه وقتی این دو شخصیت از گذشته شان می گویند، خانواده ای ساده و با مسائل اقتصادی داشتند، پدرشان زود از جهان رفت و خود توانستند روی پایشان بایستند و به ثروت برسند.

پسر ناخلف

یکی از پسرهای حشمت فردوس به اسم صابر، ناخلف از آب درآمد و باعث ویرانی زندگی خانواده اش شد. در این سریال هم تا به امروز دیدیم که جمال با کارهای نادرستش زندگی شخصی و اقتصادی خانواده را با چالش روبه رو می نماید.

یکی دیگر از نقاط اشتراک این دو سریال حضور پسری ناخلف و دودوزه باز است که پدرش را به خاک سیاه می نشاند و شرایط خوب خانواده را به بد تغییر می دهد.

دشمن در کمین

برادر عروس فردوس، دشمن او بود و سال ها برای زمین زدنش نقشه کشید و حتی این کینه را به دختر خود انتقال داد تا او هم با کلک وارد زندگی حشمت و خانواده اش شود.

در آخر پری سیمای قصه ستایش، فردوس را هم از لحاظ اقتصادی و هم از نظر خانوادگی از عرش به فرش رساند و باعث شد دوران اقتدار او با افول روبرو شود.

در این سریال هم می بینیم که نیوندی، رقیب و دشمن قدیمی یاور است و برای زمین زدن او از هیچ کاری فروگذار نمی نماید. او که ظاهرا شراکتش با یاور به هم خورده است و حالا از وی کینه به دل گرفته است، برای عداوت با او و رسیدن خود به مال و مقام حتی میخواهد فرزندش را هم درگیر بازی های خود کند.

داش مشتی

لحن یاور و حشمت شباهت بسیار زیادی به همدیگر دارند. هر دو تقریبا از یک نسل هستند و ظاهرا خاستگاه اجتماعی و اقتصادی برابری هم دارند و شیوه بیان شان هم شبیه یکدیگر است. هر دو به اصطلاح داش مشتی هستند و نحوه حرف زدن، نگاه ها و... یاور مخاطب را بسیار زیاد یاد حشمت می اندازد.

ضرب المثل نامه

ادبیات دیالوگ های هر دو سریال نزدیکی زیادی به همدیگر دارد. تا دل تان بخواهد پر است از ضرب المثل و اصطلاحات قدیمی فارسی. بعضی کلمات خاص را هم می شود میان دیالوگ های سریال ستایش و یاور مشترک یافت مثلا خطاب کردن عروس، ازجمله همین موارد است.

نکته دیگری را هم که می شود نقطه اشتراک دیالوگ نویسی هر دو دانست، به حاشیه رفتن و لفاظی شخصیت ها برای پاسخ دادن به یک سؤال است. در دیالوگ ها اگر کسی از دیگری پرسشی بپرسد به سختی می تواند جواب آن را به سادگی دریافت کند. ابتدای صحبت باید کلی خاطره و ضرب المثل بشنود و حاشیه رفتن شخصیت مقابل را ببیند و بعد به جوابش برسد.

پدرسالاری

خانواده حشمت فردوس، بیش از اندازه تحت تاثیر تصمیمات او بودند و پدرسالاری در شکل گیری قصه های ستایش نقش پررنگی داشت.

در قصه یاور هم این شخصیت بر تمام امور خانواده اش تسلط دارد و همه چیز، از پوشش عروس خانواده بگیر تا امور تحصیلی نوه با نظر او پیش می رود و تغییر می نماید. هرچند فردوس تا کهنسالی، شخصیتی مستبد بود و دیکتاتورمآبی او بیش از یاور است، اما خانواده هر دو تحت سلطه آنها هستند و پدرسالاری در هر دو قصه نقش پررنگی ایفا می نماید.

عروس دوم

پسران شخصیت هایی که داریوش ارجمند در دو سریال ایفا نموده است، بدون اطلاع، زن دوم گرفتند و همین موضوع در جایی از قصه زندگی خانواده اش را با چالش روبرو می نماید.

در سریال ماه رمضانی شبکه سه سیما، یاور متوجه می شود پسرش زن دیگری را عقد نموده است و این موضوع را با همسر و عروسش مطرح می نماید و سعی در حل این مشکل دارد. آنچنان که از تیزرهای سریال هم می توان فهمید این شخصیت با عروس دوم، دچار اختلافاتی می شود. فردوس هم با پری سیما که از فصل دوم وارد قصه شد و زندگی این خانواده را به هم زد، دشمن بود.

همه زیر یک سقف

در یاور هم مثل بخش هایی از سریال ستایش، عروس و خانواده همسر در یک خانه زندگی می نمایند. این نشان می دهد که گویا سعید مطلبی(نویسنده) و سعید سلطانی که کارگردانی این مجموعه ها را به عهده دارد، به هر دلیل تمایل زیادی به انعکاس چنین فضایی دارند البته بخشی از این جریان را می شود به ویژگی های یاور و فردوس ارتباط داد چرا که حس سلطه گری به اصطلاح پدرانه او باعث می شود که بخواهد تا حد امکان فرزندانش را دور و اطراف خودش نگه دارد تا این زنجیره ارتباط خانوادگی قوت بیشتری بگیرد و او بتواند با نگاه خودش تا حدی آنها را در راستا زندگی پیش ببرد.

همان طور که در این دو سریال حضور پسر کنار پدر در شغلی که دارند هم به چشم می خورد و سر باز زدن از آن برای پسرها تبعات مادی و حتی روانی زیادی دارد. یاور در واقع از این همکاری به عنوان اهرمی برای تنبیه، تربیت و اعمال قدرت پدرانه اش استفاده می نماید.

به ماجرای حضور عروس در یک خانه با پدر و مادرشوهر برگردیم. در این سریال عروس تا حدی با عروس های خانواده حشمت متفاوت است، در آن مجموعه ما شاهد سرپیچی از فرمان و خواسته های پدر شوهر بودیم که البته در فصل سوم این اتفاق باز هم تغییر کرد و باعث شد ستایش دوباره به یک عروس مطیع تبدیل شود.

در سریال یاور هم این جریان از ابتدا به شکل اغراق آمیزی به چشم می خورد تا جایی که عروس آزادی رأیی که زاییده اعتماد به نفس هم هست را - به تبع اعتماد و احترامی که برای خانواده همسرش قائل است- تا حد خیلی زیادی از دست داده است. از دست دادنی که تا حدی خودخواسته بوده و در همه آن سال ها باعث شده تا با این فرایند زندگی اش را بگذراند.

همان طور که اشاره شد، اعمال نظر در خصوص رفتارهای حتی شخصی عروس در این قصه باعث شده تا از او شخصیت منفعلی به تصویر کشیده شود که ضروری است تا پدر و مادر شوهر در جزئی ترین موارد حتی طرز لباس پوشیدن، خندیدن و اغلب کارهای او دخالت مستقیم نمایند اما گویی عروس اینها را دخالت نمی بیند و جزء به جزء به تک تک شان گوش می دهد.

واقعیت این است که چنین شخصیت پردازی ای آن هم در چنین زمانی علاوه بر اغراق آمیزبودن دارای ضعف های مشهودی است که باعث شده شخصیت و رفتار عروس در لحظه لحظه زندگی اش به خانواده همسرش پیوند بخورد و اعتماد به نفسی که ضروری است مادر دو فرزند داشته باشد را در او نبینیم. همه اینها شخصیت او را تا حدی تصنعی و دور از واقعیت و درک می نمایند.

کهنه رفیق

دوستی های عمیق و رفاقت های قدیمی پای ثابت این دو سریال یعنی یاور و حشمت؛ یعنی همان ستایش است. در سریال ستایش، آتش تقی پور یکی از رفیق های صمیمی حشمت بود که حاضر می شود از زندگی اش هم مایه بگذارد تا دوستش را از مخمصه نجات دهد البته برعکس این جریان هم در سریال وجود داشت، یعنی حشمت هم در رفاقت برای او و هیچ کس دیگر کم نمی گذاشت.

یاور این شب ها نیز درست مثل همان حشمت در این مجموعه رفتار می نماید. شامیز با بازی اسماعیل محرابی اینجا به اصطلاح رفیق جینگ اوست.

دوستی آنها به خیلی گذشته ها و از زمان مدرسه شان برمی شود، روزی که شامیز خطای یاور را در مدرسه گردن می گیرد و استارت این رفاقت دیرینه را می زند. از همان زمان یاور و شامیز با فضاهای مختلفی را باهم تجربه می نمایند.

در ادامه و در زمان جوانی فعالیت در یک قهوه خانه همراه با شامیز یکی از همکاری های مشترک این دو رفیق است، ماجرایی که در ادامه به جگرکی و اتفاقات دیگر ختم می شود. این رفاقت با وجود آن که هنوز معلوم نشده چرا در بخشی از همکاری آنها فاصله افتاد، در سال های بعد هم ادامه دارد تا جایی که بعد از مرگ شامیز و رسیدن این خبر به یاور ما یکی از پرحس ترین بازی ها را توسط داریوش ارجمند می بینیم چرا که شخصیت همواره خشمگین حشمت و یاور در این دوسریال کمتر درگیر اتفاقات حسی شده که مثل سکانس مرگ شامیز از آن غم ببارد اما در این سکانس ما شکستن یاور را حتی می شود گفت در حدی اغراق آمیز برای شخصیت یاور می بینیم. جایی که او به دیوار می کوبد و سعی می نماید فریادش را قورت دهد.

بعد از غم و اندوه رفتن شامیز، یاور این حس و فقدان را با همان خشم و کوشش برای اعمال این نفرت از قاتل احتاقتصادی رفیقش، به تصویر می کشد. او در صحنه ای که در حال حرف زدن با عکس شامیز است، قول می دهد که باعث و بانی مرگ او را پیدا و انتقام این اتفاق را از او بگیرد. اینجاست که فضای غمگین قصه رفاقت با همان خشم همیشگی یاور و حشمت ترکیب می شود.

زاویه دید:

سوار موج رسانه ها نشویم

این که خرده قصه ای را از اثری برداریم و دنباله اش را بسازیم، یک چیز جدید فراوری نموده ایم. اما موضوع زمانی قابل آنالیز است که ببینیم کار در اجرا چگونه از آب درآمده است. زمانی این موضوع جواب می دهد که بتوانید زاویه دید متفاوت را القا کنید.

اصرار بر حفظ حداکثری عوامل ستایش و آوردن آنها در همان قالب، نکته ای است که ظاهرا زیاد به چشم آمده و باعث شده پیش از این که داستان جدید مطرح شود بعضی بیشتر حضور این عوامل را ببینند. البته جمع کردن بازیگران قبلی در گروه اشکالی ندارد.

خیلی کارهای سینمایی را می بینی که گروه های مشابهی دارند، اما داستان متفاوتی را روایت می نمایند که تداعی فیلم قبلی را نمی نماید. اگر تداعی فیلم قبلی را کند باید گفت چرا ادامه همان قصه را نساختید؟ البته که در این مورد قصه ها یکی نیست. به نظر من تماشاگر عادی وقتی یاور را نگاه می نماید به خاطر فاصله زمانی هم که با پخش ستایش ایجاد شده است، خیلی متوجه شباهت ها نمی شود. این شباهت ها برای رسانه ای هاست، آن هم تعدادی که می خواهند بگویند زودتر از بقیه شباهت ها را دریافتند و گویی می خواهند بیان نمایند اول از همه مچ شان را گرفتم! همین در رسانه ها موج ایجاد می نماید و می گویند کپی است! اصلا کپی باشد. کدام اثر است که هیچ پیشینه ای ندارد؟ همان طور که گفتم مهم نحوه پردازش است و باید دید کار در نهایت چگونه شده است.

خوب است در این مورد بدون این که درباره شباهت به سریال ستایش کد بدهیم، سراغ مخاطب عادی برویم و بپرسیم نظرش درباره سریال یاور چیست؟ من شک دارم در نظر آنان حرفی درباره سریال ستایش بیاید. این نوع نگاه برای رسانه ای ها و مخاطبان تخصصی است که می خواهند در آثار بعدی چنین شباهت ها و یک به یک برابری ها به رخ کشیده نشود.

زمانی این شباهت ها به چشم می آید که خیلی از رفتارها، دیالوگ ها، ویژگی هایی که برای کنش شخصیت تعریف می کنیم، تیپ و شغلش و... عینا همان قبلی را یادآوری کند. اما همین موارد را هم مخاطب عادی دنبال نمی نماید و او بیشتر در پی این است که قصه ای جذاب تماشا کند.

یاور اگر بتواند قصه اش را مخاطب پسند بگوید، اصلا این حرف ها اهمیتی ندارد. اساسا شباهت در میان آدم ها وجود دارد. خیلی ها شغل مشابهی دارند، شخصیت حامی هستند، ممکن است رودست بخورند، دشمنی ببینند و....

نمونه های پیروز داریم

ما چیزی داریم که به عنوان اسپین آف مطرح می شود و نمونه های نه چندان کامل، بلکه تقریبی آن در سینمای کشور هم دیده می شود. مثلا شخصیت هایی که سام درخشانی و پژمان جمشیدی در کنار یکدیگر بازی می نمایند غالبا یکی است، با همان دیالوگ ها و رفتارها.

این میزان تکرار را می شود اشکال دانست ولی همین هم، مخاطبان خود را دارد و بعضی دنبال این هستند که ببینند این شخصیت ها حالا قرار است چه کار نمایند؟ در این فضا یعنی سری سازی و ساخت مجموعه ای که با قصه قبلی مرتبط باشد، نمونه هایی وجود دارد که پیروز بودند.

به طورکلی زمانی باید شباهت ارزیابی شود که ببینیم بیننده عادی به صرف دیدن داریوش ارجمند، همان شخصیت برایش تداعی می شود یا خیر.

نگاهی عمیق تر

باید اضافه نمود بهتر است درباره وجوه دیگری از این سریال بحث شود که خیلی مهم تر است، مثل بحث پدرسالاری. خیلی از پدر و مادرهای امروزی به دلایل مختلف به جایی رسیدند که اداره هوشمند و کنترل طبیعی خانواده را از دست دادند. این موضوع در سریال هایی مانند ستایش دیده می شود که پسر می خواست به پدر کلک بزند.

این اتفاق با ورود عنصری جدید به خانواه (عروس) پیش می آید و همه چیز زیرورو می شود. نشان داده می شود با وجود این که فرزندان در همان خانه و با پدر و مادر زندگی می نمایند به درستی مدیریت نشدند. همچنین بسیاری از نسل امروز، روش ها و تفکرات سنتی را قبول ندارند و در تقابل با آن هستند.

از سوی دیگر حدیث داریم که فرزندت را متناسب با زمانه خود بار بیاور. در اصول تربیتی اسلام هم هر نسل با نسل قبلی اش متفاوت است. این اتفاق ها را در این سریال هم به نحوی دیگر شاهد هستیم و به جای این که فقط روی شباهت ها دست بگذاریم باید به دنبال این بود که اساسا ضرورت مطرح کردن بحث پدرسالاری، تغییر صندلی آن و ... در امروز چیست؟ باید دید آیا در این داستان، پدر فرزندانش را متناسب با خوبی های زمانه کنونی بار آورده است؟ اصرار بر گذشته دارد یا اصلا آنها را رها نموده؟ بهتر است بگوییم در این نوع نگاه به جامعه چه چیزی می خواهند بگویند؟ ضرورت این نگاه در جامعه امروز چیست؟ به چه دلیل ما قدرت سنتی به شکل پدرسالاری را با برخوردهای جدید محک می زنیم؟ یا اصلا چه دلیل و ضرورتی وجود دارد که بر آن شکل از پدرسالاری اصرار و آن را برجسته کنیم تا بگوییم در معرض خطر است؟ و موارد مختلف جامعه شناسی و دراماتیک که هرکدام جای حرف دارند.

از این زوایا هم می شود به این مجموعه نگاه کرد تا صرف آن که مدام بگوییم این کپی ستایش است. خلاصه که در این فضا تنها نباید به موضوع از نگاه کار خوب و بد و موج هایی که رسانه ها به راه انداختند نگاه کنیم و جا دارد تا در خصوص آن مسائل عظیم تری را حتی در حوزه اجتماعی مطرح کنیم.

هیچ اثری، یکبارمصرف نیست

می توانیم در این فضا نقش کلانتر را داشته باشیم. می توانیم در این راستا به نقطه شروع تصویب مجموعه و این که چه عواملی باعث شد تا فلان داستان در گروه فیلم و سریال تایید و ادامه دار شود برگردیم. گاهی بعضی می گویند چون ایده تازه ای برای ارائه ندارم پس سراغ همان الگوهای قبلی می روم.

این زاویه دید غلط است. اما می شود از زاویه دید دیگری هم به این موضوع پرداخت. مثلا از سیمافیلم بپرسیم از نگاه شما ضرورت تصویب این داستان چه بوده؟ آیا خواست شما بوده که آن فیلمنامه نویس چنین قصه ای را بنویسد با همان عوامل؟ مثلا در بچه مهندس می گویند داستان مهم است و به همین دلیل کاراکتر فصل قبل تا الان تفاوت چندانی ندارد پس می شود پدر و دختر داستان همان باشند و نقش اصلی هم اگر ناسازگاری نمی کرد، همان می بود. درواقع اینجا داستان تعیینی در حال جلو رفتن است. در این بین بحث فضا و جهتی مطرح می شود که از طریق آن می شود فراوریات تلویزیون را گسترش داد و به همین دلیل مهم این است که از چه زاویه ای به داستان ها و فکری که برای ادامه آن به اشکل مختلف دارند، پرداخته می شود.

فارغ از عملکرد نگاه های مدیریتی باید این را هم در نظر گرفت که هم بودجه صداوسیما سخت می رسد، هم فراوری در تلویزیون ذاتا سخت است. به همین دلیل هیچ اثر و فکری در صداوسیما یک بارمصرف نیست و می شود بعدها از زاویه دیدهای مختلف به آن پرداخته شود.

نسبتا متفاوت

و اما در دو سریال ستایش یا همان حشمت و یاور، با وجود شباهت های بسیار که حتی در جریان قصه هم وجود دارد، با هم تفاوت هایی هم دارند؛ مانند ویژگی شخصت های اصلی ماجرا که در عین شباهت با هم متفاوت هم هستند. در ادامه به چند مورد اشاره نموده ایم.

زندگی متاهلی متفاوت

یاور و همسرش شوکت در این سریال زوجی اند که با وجود سال ها زندگی مشترک، هر کدام نگاه خود را به خیلی از مسائل دارند. در این بین شوکت خانم البته هر از گاهی برای خودش قلدری هایی هم دارد، قلدری نه به معنی زورگویی بلکه از آن جهت که در بعضی مسائل روی حرفش می ایستد و خلاف آنچه یاور می گوید را مطرح می نماید. این نگاه البته باعث می شود نگاه مردسالار نهفته و گاهی آشکاری که یاور هم مثل حشمت درگیر آن است، گاهی به تعادل برسد. با همه اینها و با وجود مخالفت ها و اعمال نظرهایی که شوکت در برابر همسرش می نماید هنوز رابطه آنها خوب و صمیمانه است. این اتفاق البته در خصوص حشمت فردوس کمتر وجود داشت و در آنجا می دیدیم اغلب حشمت هر طور که می شد حرفش را به کرسی می نشاند و بقیه هم باید چشم می گفتند. هرچند بارها علاقه به همسرش را ابراز می کرد. در واقع این شکل از برخورد هم جزو تفاوت های نسبی حشمت و یاور به حساب می آید.

دیکتاتوری ای که کم شد

بارها در طول این گزارش از اعمال نظرها و در واقع دیکتاتوری مشترک بین حشمت و یاور گفتیم. این که هر دو آنها در کوششند تا کانون خانواده شان را آن طور که به نظرشان می رسد حفظ نمایند. اما بین میزان این دیکتاتوری در حشمت و یاور تفاوت هایی وجود دارد. در مجموعه این شب ها، یاور کمی به روزتر شده و هر از گاهی از حرف هایش کوتاه می آید. در حالی که حشمت گاهی حتی به شکل توهین آمیزی اعمال قدرت می کرد و از همه انتظار داشت تا صد در صد حرف هایش اجرا شود، در واقع نشدن برای او معنای چندانی نداشت، البته در فصل سوم، این جریان از جایی به بعد کمی تلطیف می شود اما اصل قصه همچنان پابرجاست. در یاور اما در کل، دوز این اعمال قدرت و تصمیم گیری برای همه مسائل کمی کمتر شده و تعامل نزدیک با نوه اش که از ابتدای سریال وجود داشت نه مثل ستایش از وسط قصه باعث شد این به روز رسانی بیشتر اتفاق بیفتد. با همه اینها یاور نیز همچنان تا حدی دیکتاتوری اش را دارد، ولی با احساسات و نرمش بیشتر در برابر دیگران به خصوص همسر و نوه اش که به واسطه آن هر ازگاهی می نشیند و بدون آن خشم همیشگی اش آنها را می شنود.

شغلی دیگر

یکی از این موارد شغل این دو شخصیت اصلی است که در عین شباهت از نظر اوضاع و احوال اقتصادی در اصل ماجرا با هم تفاوت دارد. حشمت پیر میوه و تره بار بود و یاور اما با وجود این که بازهم شغل آزاد دارد اما در حوزه رستوران داری مشغول است. در اصل شغل آزاد شباهت این دو اما نوع و فضای کاری که هر کدام داشتند، تفاوت یاور و حشمت به حساب می آید.

دیروز تا امروز

یکی از وجوهی که ستایش را با یاور متمایز می نماید، زمانی است که این دو سریال قصه را در بستر آن پیش بردند. در ستایش قصه از دهه 60شروع شد و در فصل های بعدی کمی جلوتر رفت تا به حال رسید، البته که در مجموعه یاور هم این اتفاق با پلی بین دهه 60 و زمان حال در یک قسمت رخ داد اما باز هم اصل بستر زمانی این دو با هم متفاوت است، چرا که پرداخت به دهه های قبلی در ستایش به شکل مبسوط و برنامه ریزی شده تری رخ داد اما در سریال یاور، آن مقطع زمانی تنها به شکل یک گذر نمایش داده شد و اصل قصه در همین روزگار پیش می رود و نمایش آن بخش قدیمی تاثیر چندانی در پیشبرد داستان ندارد.

زنان در سایه؟

در میان غالب شخصیت های مردهایی که سعید مطلبی در این دو سریال نوشته است، مردسالاری دیده می شود و بعضی حتی افکار بعضی از این شخصیت ها را زن ستیزانه می دانند. برای نمونه وقتی شخصیت عروس در سریال وقتی با همسرش دچار چالش می شود شوکت و یاور، ابتدایی ترین راه چاره را برای گذشت از این بحران انتخاب می نمایند و در دیالوگ ها و در کنش هایشان مثل به آرایشگاه بردن زن و لباس ها تازه برای او خریدن، این آسیب را بسیار سطحی می پندارند. با اتخاذ این روش در واقع بخش زیادی از تقصیر خیانت مرد را به خاطر ناهوشیاری زن می دانند. پس تا اینجای کار انفعال زیادی از زنان قصه یاور به ویژه خانواده او می بینیم. بازی ای که شاید با پررنگ شدن شخصیت زن دوم جمال تغییر کند. در ستایش اما باوجود مردسالاری، زنان پویاتر بودند و تاثیر آنان در پیشبرد قصه و برهم زدن راستای که مردان برایشان ریل گذاری نموده بودند، بیشتر بود. نمونه بارزش هم شخصیت خود ستایش بود که مقابل فردوس درآمد.

مشتق قصه را بگیر

این که یک کار روایتی، مثل فیلم یا رمان از داستان یا مفاهیم مطرح شده در یک اثر مشتق شود را اسپین آف می گویند. با این تعریف که طبق آن بعضی سریال های و فیلم های خارجی ساخته شده است، عده ای بر این باورند که می شود یاور را به گونه ای اسپین آف یا دنباله معنوی حشمت فردوس دانست. شباهت های میان شخصیت پردازی و لحن این دو شخصیت این باور را تقویت می نماید.

همچنین در کلیت سریال، شباهت هایی با اثر پیشین نویسنده یعنی سریال ستایش نوشته سعید مطلبی وجود دارد که این مورد را نشان می دهد. مثلا تکیه کلام مشهور فردوس در سریال قبلی، یعنی افتاد و حرکت دست او در مجموعه یاور با بازی معلم او دیده شد. در سینمای آن طرف آب اسپین آف سازی سابقه طولانی دارد. نمونه اش انیمیشن مینیون هاست که از شخصیت هایی در فیلم من نفرت انگیز گرفته شده. در ایران هم حامد عنقا سعی داشته به این موضوع نزدیک شود اما همچنان می توان گفت نمونه کاملی از آن را شاهد نیستیم و به این دلیل و هم به خاطر ناآشنایی مخاطب با این سبک، شبهه کپی سازی پیش می آید که دامن سریال یاور را هم گرفته است.

یاور، نقل دیگری است

در حالی که عده ای دست روی همین شباهت های بیان شده میان سریال ستایش و یاور می گذارند، مصاحبه ای از داریوش ارجمند در زمان تصویربرداری سریال منتشرشده درباره شباهت شخصیت یاور در مجموعه تلویزیونی یاور با شخصیت حشمت فردوس در سریال ستایش که گفته است: من هیچ گونه شباهتی بین کاراکتر حشمت فردوس با یاور نمی بینیم، یاور و حشمت هیچ شباهتی به هم ندارند. این دو شخصیت با وجود این که توسط یک نویسنده طراحی شده اند و یک بازیگر نقش هر دو آنها را ایفا نموده، حتی روی کاغذ و در فیلمنامه هم شباهتی به هم ندارند و اصلا این گونه نیست که من به عنوان بازیگر کوشش نموده باشم یاور به حشمت فردوس شبیه نشود چراکه این تفاوت در شخصیت پردازی دو نقش وجود دارد و اگر کمی دقت کنیم متوجه تفاوت های کاملا تعیین در شخصیت پردازی آنها خواهیم شد. قضاوت کردن درباره سریال یاور هنوز خیلی زود است و باید این سریال را تا خاتمه دید و بعد درباره آن صحبت کرد. آثاری که سعید مطلبی می نویسد سریال هایی اجتماعی، اخلاق گرا و خانوادگی هستند که یاور هم حائز چنین ویژگی هایی است. امیدوارم مردم این سریال را ببینند و از دیدن آن لذت ببرند.

آرمان زرین کوب، تهیه نماینده سریال یاور که تهیه نمایندگی ستایش را هم برعهده داشت، در این باره با ایسنا گفت وگو داشته و بیان نموده است: به هر حال قصه ای نوشته می شود، شخصیتی در جریان آن قصه خلق و بر مبنای تعریفی که آن درام دارد، انتخاب می شود که آن شخصیت چه مختصاتی داشته باشد و این که کاراکتر بر مبنای شخصیت اجتماعی اش، شبیه چه شخصیتی باشد. مگر ما شبیه حشمت فردوس در جامعه مان کم آدم داریم. خیلی ها در همین موقعیت اجتماعی هستند. اگر شباهت را در این می بینید، می توان گفت بله یاور شبیه حشمت فردوس است. ما در این سریال، با قصه دیگری طرفیم و بازیگر انتخابی مان بر اساس نقشی است که روایت شده است و در نهایت به آقای داریوش ارجمند رسیدیم؛ چون بازیگری مابه ازای ایشان کمتر در شرایط فعلی موجود بوده است. در تعریف شخصیتی که آقای مطلبی (نویسنده سریال یاور) آفریدند، انتخاب به سمت بازیگری مثل آقای داریوش ارجمند می رفت. توانایی در اجرای این نقش و سابقه ای که با لحن نوشته آقای مطلبی دارند، می توانست کار را بهتر و باورپذیرتر کند. بله؛ می توان گفت یاور و حشمت فردوس از جهاتی شبیه اند و این هیچ ایرادی ندارد. ما سریال هایی داریم که مضمون آنها آنقدر شبیه هم است که به راحتی می توان تشخیص داد در روال داستان چه اتفاقی خواهد افتاد و چنین سریال هایی به موازات هم ساخته می شوند. حال ما در دو کار، انتخاب مان آقای داریوش ارجمند بوده است و این اشکال نیست. اما قصه چیز دیگری را روایت می نماید و ملودرام اشک آور نیست. یاور یک ملودرام اجتماعی است که هم تم جوانمردی دارد و هم گره های معمایی. انتخاب آقای داریوش ارجمند به عنوان شخصیت اصلی، بر مبنای سریال ستایش نبوده بلکه بر اساس تعریف فیلمنامه، از حضور ایشان بهره گرفته ایم. ما حتی با بازیگران دیگر هم گفت وگو کردیم اما آقای ارجمند در این نقش باورپذیر و مناسب تر بودند و بازیگری را پیدا نکردیم که بتواند به قدرت آقای ارجمند نقش را ایفا نماید. ما بازیگری در سطح آقای داریوش ارجمند، که هم محبوب باشد و هم شخصیت را در قالب خود درست ایفا نماید، کم داریم. از طرفی در این شرایط کرونا، دسترسی به آنها سخت بود. آقای ارجمند هم به دلیل سابقه کاری شان در کار ما با رعایت پروتکل ها مجاب شدند که در این کار با ما همکاری نمایند. اما در نهایت انتخاب ما انتخاب درستی بود. شاید لحن شخصیت یاور، شبیه حشمت فردوس در سریال ستایش باشد، اما سریال یاور داستانی مجزا از ستایش است و مهم، درگیر شدن مخاطب با قصه و جذابیت آن است.

نوشین مجلسی - فاطمه شهدوست / رسانه روزنامه خبرنگاران