وقتی چرخ نمایشگاه کتاب از نو اختراع می گردد، نمایشگاه مجازی کتاب تهران؛ از ادعای مسئولان تا خطای 404 - تیم علمی

با ما همراه باشید و درباره وبلاگ هیچکس بیشتر بدانید.

گروه فرهنگ و هنر خبرنگاران؛ سه روز از شروع اولین نمایشگاه مجازی کتاب تهران می گذرد. رویدادی که قرار است جای خالی نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، که اردیبهشت هر سال مهمترین اخبار فرهنگ و هنر را به خود اختصاص می داد، برای ناشران و اهالی مطالعه پر کند. اواخر تیر سال جاری بود که به صورت قطعی تعیین شد طوفان کرونا نمایشگاه بین المللی کتاب تهران را هم بی نصیب نگذاشته و برگزاری حضوری این نمایشگاه منتفی خواهد بود. اوج دریافت های شیوع کرونا در کشور، تعطیلی های چندباره فروشگاه های کتاب و رو آوردن مردم به فضای مجازی در یکسال گذشته صنعت نشر کشور را هم مانند بسیاری از مشاغل دچار مشکل نموده است و حالا مسئولان برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب معتقدند که این نمایشگاه بخش قابل توجهی از این مسائل را جبران خواهد نمود. نمایشگاهی که البته از ابتدای جدی شدن احتمال برگزاری، نگرانی هایی در فضای نشر کشور ایجاد کرد که عموما در روز های ابتدایی برگزاری نمایشگاه محقق شدند.

صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در افتتاحیه نمایشگاه درباره آسیب های وارد شده به نشر در طول دوران شیوع کرونا گفت: یکی از حوزه هایی که متأثر شده است و هنوز هم ادامه دارد صنعت نشر دنیا و ایران است. ما در این یک سال متأثر از این شرایط صنعت نشر، آسیب هایی دیده ایم که برآورد دقیقی از خسارات وجود ندارد، اما طبق نظرسنجی که پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات از جامعه نشر انجام داد و در آذرماه منتشر کرد نشان می دهد 60 درصد ناشران معتقدند صنعت نشر در طول یک سال اخیر از جوانب مختلف افزون بر از 40درصد به خسارت دیده است.

او با بیان اینکه 69.3 درصد ناشران در یک نظرسنجی برای فروش کتاب هایشان فضای مجازی را انتخاب نموده بودند و 50 درصد ناشران از این طریق کتاب فروخته اند، نمایشگاه مجازی کتاب تهران را تجربه ای جدید و ارزشمند دانست و در حمایت از آن گفت: نمایشگاه مجازی کتاب می تواند ما را به عدالت فرهنگی نزدیک تر کند و مرز های جغرافیایی را درنوردد و انسان را مخاطب قرار دهد.

کاهش هزینه ها و کاهش تخلفات هم دلیل دیگری بر اهمیت نمایشگاه مجازی کتاب تهران بود و صالحی در این باره افزود: یک ناشر شهرستانی وقتی می خواست برای نمایشگاه فیزیکی به تهران بیاید، باید سختی ها و مسائل زیادی را پشت سر می گذاشت، اما حالا این گونه نیست؛ بنابراین هزینه های بالادستی کاهش پیدا نموده است و شاهد فضای سالم تری در زمینه فرهنگ و اقتصاد خواهیم بود.

مزایای نمایشگاه مجازی کتاب البته بر کسی پوشیده نیست، اما فرایندی که در سه روز ابتدایی این نمایشگاه وجود داشت، ضعف های متعددی را نشان می دهد که نمی توان دلیل آن را اولین تجربه برگزاری این نوع از نمایشگاه دانست.

ایوب دهقانکار رئیس نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران و مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران درباره فرایند کار هایی که برای برگزاری این نمایشگاه اجرا شده در آستانه افتتاحیه گفت: خانه کتاب و ادبیات ایران به عنوان مجری برگزاری این رویداد فرهنگی چهار ماه زمان داشت که در این مدت، با وجود شرایط خاص کرونا و محدودیت های ناشی از آن، ادغام موسسات زیر مجموعه معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و اجرای فعالیت های معمول این مجموعه شامل برگزاری دو طرح حمایتی از کتابفروشان، بیست و هشتمین هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، سیزدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد، هفدهمین دوره جشنواره نقد کتاب و پانزدهمین دوره جشنواره بین المللی شعر فجر و... برنامه ها و فعالیت های برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب را دنبال کند.

با وجود این مسائل اما در طول مدتی که از قطعی شدن عدم برگزاری نمایشگاه حضوری تا زمان اعلام رویداد مجازی وجود داشت، از فرایند برنامه ریزی ها برای برگزاری این رویداد عظیم در حوزه کتاب و نشر ، هیچ اطلاعی در دست نبود و استدلال مدیران برگزار کننده این بود که این اتفاق برای اجرای پروژه در آرامش و به دور از جنجال های رسانه ای است. با این وجود حتی ناشران بسیاری تا روز های منتهی به برگزاری این رویداد از نحوه و پلتفرم برگزاری آن آگاه نبودند! راهبردی که البته در نهایت خروجی مطلوبی هم به همراه نداشت.

از دسترس خارج شدن سایت نمایشگاه در روز دوم به دیل حجم مراجعات و اطلاعیه ای که خانه کتاب و ادبیات در روز اول بهمن منتشر کرد و در آن از مردم خواست تا مراجعه به سایت را در ساعات مختلف روز انجام دهند، نشان دهنده ضعف فنی پلتفرم برگزاری بود. استقبالی که البته به سادگی قابل پیش بینی بود و ناشران بسیاری قبل از شروع نمایشگاه درباره فراهم نبودن زیرساخت های فنی لازم برای برگزاری این رویداد ابراز نگرانی نموده بودند.

از سوی دیگر فرایند جستجو، انتخاب و خرید کتاب در سایت نمایشگاه هم مسائل کمی ندارد. مشکل اول در نتیجه جستجوی عبارت نمایشگاه در اینترنت خودش را نشان می دهد. وقتی با جستجوی این عبارت صفحه اصلی نمایشگاه نمایش داده نمی گردد و صرفا صفحه خرید کتاب با لوگوی خانه کتاب است که به کاربران نمایش داده می گردد. صفحه ای که امکاناتی مثل جستجوی ناشران و برنامه های جانبی در آن وجود ندارد.

در وهله بعد اما امکانات کم سایت خودنمایی می نماید. نبود هیچگونه دسته بندی کاربردی در جستجوی ناشران و همینطور فیلتر هایی برای دسترسی سریع تر و آسان تر مخاطب به کتاب ها، مثل دسته پرفروش ها، تازه ها یا دسته بندی موضوعی کتاب ها در هر نشرو نداشتن اطلاعات مناسب برای تصمیم گیری درباره خرید در صفحات بارگزاری شده کتاب ها در سایت از کمبود هایی است که با وجود سادگی، در سایت تعبیه نشده اند و البته فرآیند دسترسی به کتاب و به تبع آن خرید را نیز با سختی روبرو نموده اند.

این موارد را باید به اطلاع رسانی کم نمایشگاه در سطح شهر، مسائلی که دانشجویان و اقشار دیگر در استفاده از بن کتاب با آن روبرو شده اند، پیدا نشدن بعضی ناشران یا کتاب ها در قسمت جستجوی سایت و خطا هایی که در فرایند جستجو تا خرید ایجاد می گردد افزود.

با این وجود ایوب دهقانکار در دومین روز نمایشگاه خاطرنشان کرد که پس از ارتقاء فنی و در دسترس قرار دریافت سایت نمایشگاه و شروع بازدید و فروش کتاب در سایت از ساعت 13 امروز پنج شنبه (دوم بهمن ماه) به طور میانگین در هر ساعت 250 میلیون تومان کتاب توسط مردم خریداری شده است. امیر حسین کریمی مدیر منطقه پستی منطقه جنوب غرب تهران هم گفت: با گذشت سه روز از نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران بیش از 16 هزار بسته پستی کتاب از سوی ناشران تحویل پست شده است که از این تعداد 1217 بسته به مناطق مختلف کشور ارسال شده است.

هرچند ایجاد بعضی مسائل برای اولین دوره برگزاری یک رویداد عظیم در بستر مجازی قابل قبول است، اما نمی توان اتفاقاتی از جنس آنچه نمایشگاه مجازی کتاب تهران در این سه روز تجربه کرد و ضعف های فنی و کارکردی پلتفرم برگزاری را به پای اولین تجربه نوشت و از آن چشم پوشید.

با این وجود برای قضاوت درباره ادعا هایی که مسئولان برگزاری نمایشگاه درباره نقاط قوت آن مثل عدالت فرهنگی و یاری به اقتصاد ضربه دیده نشر دارند، باید منتظر ماند و عملکرد نمایشگاه و خصوصا شبکه توزیع کتاب را در روز های باقی مانده دید. توزیعی که البته به نظر می رسد با سازوکار فعلی چندان رضایت مخاطبان کتاب را هم تامین نکند.