ارزش تغذیه ای شیر مادر

به گزارش تیم علمی، شیر انسان فراتر از غذاست، یک ماده زنده و پیچیده ای است مانند خون با فهرست طویلی از عناصر تشکیل دهنده در مبارزه با میکروبها و ارتقاء دهنده سلامتی، این عناصر، نوزاد را در برابر انواع عفونت های معمول و غیر معمول محافظت می نماید. یک قطره از شیر مادر تقریباً شامل یک میلیون سلول سفید خون می باشد. که این سلول های ماکروفاژ میکروبها را می بلعند. شیر مادر بعلاوه سرشار از ایمنوگلوبولین است، ایمنوگلوبولین لایه مخاط داخلی دستگاه گوارش

ارزش تغذیه ای شیر مادر

ارزش تغذیه ای شیر مادر

نویسندگان: رویا خلیلی - نرجس قدیری

شیر انسان فراتر از غذاست، یک ماده زنده و پیچیده ای است مانند خون با فهرست طویلی از عناصر تشکیل دهنده در مبارزه با میکروبها و ارتقاء دهنده سلامتی، این عناصر، نوزاد را در برابر انواع عفونت های معمول و غیر معمول محافظت می کند. یک قطره از شیر مادر تقریباً شامل یک میلیون سلول سفید خون می باشد. که این سلول های ماکروفاژ میکروبها را می بلعند. شیر مادر بعلاوه سرشار از ایمنوگلوبولین است، ایمنوگلوبولین لایه مخاط داخلی دستگاه گوارش نارس نوزاد را بصورتی پوشش می دهد که از نفوذ میکروب جلوگیری می کند. ایمنوگلوبولین بعلاوه با پوشش لایه مخاط دستگاه گوارش از حساسیت غذایی جلوگیری می کند. کلستروم شیر مادر در روزهای ابتدایی پس از تولد که نوزاد بیشترین محافظت را احتیاج دارد سرشار از ایمنوگلوبولین می باشد. علاوه بر آن کلستروم حاوی مقادیر بالاتری از گلبول سفید و عناصر مبارزه با عفونت ها در مقایسه با شیر معمول مادر می باشد. کلستروم را اولین ایمن ساز مهم بدن نوزاد در نظر بگیرید. در دوران جنینی آنتی بادی لازم از راه جفت دریافت می شود، و پس از تولد تا شش ماه اول از راه شیر مادر، تا اینکه سیستم ایمنی کودک فعال شود، و حتی تا زمان راه افتادن کودک از بسیاری از فاکتورهای ایمن ساز شیر مادر بهره مند می شود، گویی ایمن سازی طبق نسخه ای انجام شده به گونه ای که مادران در دوران بارداری آنتی بادی های مورد احتیاج جنین خود را ساخته و در دوران شیردهی احتیاج نوزاد خود را مرتفع می سازند. پس آنتی بادی های مورد احتیاج هر نوزاد اختصاصاً در شیر مادر آن نوزاد موجود می باشد. بیماری های زمینه ای یا ارثی که در نسل های قبلی مادر موجود بوده اکنون آنتی بادی آن در شیر مادر ساخته شده و در حال حاضر این آنتی بادی با تغذیه شیر مادر به بدن نوزاد رسیده و او را در مقابل اینگونه بیماری ها که در خانواده موجود بوده محافظت می نمایند. شیر مادر نوزاد را در مقابل انواع بیماری هایی نظیر اتیت میانی، پنومونی، دیابت بزرگسالی، اسهال، وبا، آلرژی، عفونتها و صدها بیماری دیگر مصون می سازد. شیر مادر و پیش ساز آن کلستروم تطابق نوزاد و انتقال پیروز او را به زندگی مستقل پس از تولد تأمین می کند شیرمادر تنها منبع تمام مواد مغذی است که بطور بی نظیری با ظرفیتهای متابولیکی شیرخوار تطابق یافته است.

آغوز دارای دانسیته بالا و کم حجم است و لاکتوز، چربی و ویتامین های محلول در آب آن به اندازه کمتر از شیر رسیده است اما پروتئین و ویتامین های محلول در چربی از جمله (E, A, K) و مواد معدنی نظیر سدیم و روی به اندازه بیش از شیر رسیده در آن وجود دارد. بقدری ایمنوگلبولین و سایر فاکتورهای حفاظتی آن زیاد است که می توان آن را هم نسخه طبیعت و هم غذای طبیعت دانست.

آغوز بین 3 و 14 روز پس از تولد به شیر رسیده تبدیل می شود ترکیب شیر در مادران مختلف و در دفعات مختلف تغذیه و حتی در طول هر تغذیه و طول دوران شیردهی تفاوت های هدفداری دارد.

جنبه های تغذیه ای شیر مادر شامل موارد زیر است:

پروتئین از پروتئین Whey و کازئین تشکیل شده، نسبت Whey به کازئین در شیر مادر 80/20 است اما در شیر گاو 20 /80 است. Whey شیر انسان عمدتاً شامل آلفا لاکتالبومین انسانی است که ترکیبی مهم در سیستم آنزیمی سنتز لاکتوز می باشد نسبت بالای Whey به کازئین در شیر انسان باعث تشکیل دلمه نرمتر در معده شیرخوار شده که زمان تخلیه معده را کاهش می دهد و هضم را هم تسهیل می کند. شیر مادر حاوی اندازه بالایی اسید آمینه آزاد و سیستین و اندازه کمتری متیونین نسبت به شیر گاو است که سیستین برای جنین و شیرخوار pre-term اسید آمینه ضروری است اسید آمینه تورین هم در شیر مادر بالا است که نقش مهمی در تکامل سیستم عصبی مرکزی ایفا می کند چربی که متغیرترین ترکیب شیر مادر می باشد و شیر مادر 50-35% دریافت روزانه انرژی شیرخوار را از چربی ها فراهم می کند بالاترین غلظتها معمولاً اواخر صبح و پایین تر آن اوایل بعد از ظهر گزارش شده است در طول هربار غلظت چربی متغیر است در بعضی زنان غلظت چربی Hind milk یا شیر انتهایی 5-4 بار بیشتر از fore milk یا شیر ابتدایی (شیر ابتدایی حاوی میزان زیادی پروتئین، لاکتوز و آب) است و نباید طول مدت دلخواه تغذیه شیرخوار را در هر بار محدود نمود. مادران در هنگام دوشیدن شیر خود نبایستی فقط به جمع آوری fore milk بپردازند چربی شیر انسان در گلبولهای میکروسکوپی کوچکتر از آنچه که در شیر گاو وجود دارد ترشح می شود تری گلیسرید مهمترین چربی شیر مادر است که براحتی به وسیله لیپاز به اسیدهای چرب آزاد و گلیسرول تبدیل می شود چربی شیر مادران دارای نوزاد نارس تا 30% بیشتر از چربی شیر مادران نوزاد رسیده است.

لاکتوز:

عمده ترین کربوهیدرات شیر انسان است لاکتوز تأمین نماینده 40% احتیاجهای انرژی است لاکتوز جذب کلسیم و آهن را تسهیل کرده و تشکیل کلونیهای لاکتوباسیلوس بیفیدوس را در روده ارتقاء می دهد و مانع از رشد باکتریها قارچها و انگلهای بیماری زا می شود.

ویتامین ها:

اندازه دریافت شیرخوار از ویتامین های محلول در چربی می تواند بطور محسوسی متغیر باشد.

ویتامین A :

اندازه آن در آغوز دو برابر شیر رسیده است غلظت ویتامین A بیش از شیر گاو است.

ویتامین K :

شیر مادر حاوی ویتامین K به میزان کافی و با جذب مناسب است اما به علت مصرف حجم کم شیر در روزهای اول بهتر است جهت جلوگیری از خونریزی نوزادی تزریق شود.

ویتامین E :

شیر مادر احتیاجهای ویتامین E شیرخوار را تأمین می کند.

ویتامین D :

میزان آن در شیر مادر پایین است در یک آنالیز معین شد در معرض بودن 10 دقیقه بدون لباس و یا فقط سر و دستها سی دقیقه برای تأمین احتیاجهای یک هفته شیرخواران کفایت می کند.

ویتامین های محلول در آب شیر مادر می تواند نسبت به رژیم غذایی مادر تغییر کند. اما اندازه آن در مادرانی که خوب تغذیه شده اند بیش از حد ضروری است غلظت ویتامین B12 : شیر مادر بسیار کم است اما Bioavailability آن با وجود یک فاکتور ویژه انتقال دهنده افزایش می یابد غلظت نیاسین، اسید فولیک و اسید اسکوربیک غالباً در شیر انسان نسبت به شیر پستانداران بیشتر است بهبود رژیم غذایی مادران که حتی صرفنظر از شیرخوارشان برای خود آنها مهم است موثرترین راه پیشگیری از کمبودهای ویتامینی در بچه ها شیرخوار است.

مواد معدنی:

مواد معدنی شیر مادر نسبت به جانشین شونده های شیر مادر کمتر است کلسیم شیر مادر بعلت نسبت بالای کلسیم به فسفر جذب بهتر دارد. غلظت بیشتر فسفر شیر گاو باعث هیپوکلسمی نوزادی شده که امری شایع در نوزادان شیر مصنوعی خوار می شود.

شیر مادر خواران سدیم و کلراید را به میزان کافی و متناسب دریافت می نمایند.

کم خونی فقر آهن در شیرخوارانی که فقط با شیر مادر در 6 ماه اول زندگی تغذیه می شوند نادر است زیرا ذخایر آهن نوزاد تا 4 تا 6 ماهگی کافی است و جذب آهن شیر مادر 70% است در حالیکه شیر گاو 30% و شیر خشک فقط 10% است جذب آهن شیرمادر به علت لاکتوز و ویتامین C شیر مادر بسهولت انجام می گیرد و هم به علت وجود فاکتور انتقال لاکتوفرین بسیار خوب است ثالثاً شیر مادر خواران به وسیله روده آهن از دست نمی دهند.

روی برای ساختمان و عملکرد آنزیم رشد و ایمنی سلولی ضروری است و اندازه روی شیر مادر کم اما برای تأمین احتیاج شیرخوار بدون مختل نمودن جذب مس و آهن کافی است.

سایر عناصر کمیاب شیر مادر بیش از شیر گاو است اندازه های مس، کبالت و سلنیم بیش از شیر گاو است.

منبع:

تغذیه شیرخواران: دکتر مرندی- شیر مادر: ترجمه دکتر نیک نفس- مجموعه آموزشی تغذیه با شیر مادر.

منبع: نشریه پیغام پزشک، ویژه هفته جهانی شیر مادر. .

منبع: راسخون
انتشار: 25 مهر 1400 بروزرسانی: 25 مهر 1400 گردآورنده: sctm.ir شناسه مطلب: 1877

به "ارزش تغذیه ای شیر مادر" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "ارزش تغذیه ای شیر مادر"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید